Tinja Kalaz

Priča o najsevernijim Srbima, onima koji su živeli i još uvek žive u okolini Sentandreje u Mađarskoj, može se videti i kao prepoznavanje tačke u kojoj se spajaju emocija Koštane Bore Stankovića i muzička fraza Džimija Hendriksa. Neobičan put Mitketovih dukata od Vranja na jugu, pa do Pečuja i Kalaza na severu, u ovom kaleidoskopskom romanu, ispripovedan je kao niz paralelnih istorija. Različita obličja u kojima se Stankovićeva Koštana javlja među kalaškim Srbima, otkivaju se kroz romanesknu potragu za svemoćnom formulom muzičke fraze «Lerjano, prejano», za misterijom stihova koji trepere u obzorju maternjeg jezika, na koncu, za rasutom, neuhatljivom i nesposnatljivom emocijom ljubavi.. 

Okosnicu romana «Tinja Kalaz» čini priča o presađivanju Stankovićeve Koštane u Kalaz, gde živi junakova kuzina koja je u mladosti igrala tu ulogu u jednoj školskoj predstavi. Sada se oživljavaju uspomene i sprema se nova verzija. Junak odlazi u Vranje u potrazi za tragovima prave Koštane, to jest Malike Eminović, po kojoj je Stanković formirao lik svoje drame. U međuvremenu se i u Kalazu odigravaju paralelni događaji, te se ista radnja razvija na četiri nivoa, a oko njih autor razvija panoramu svog rodnog sela, oživljava i izmišlja likove i događaje iz prošlosti Kalaza. Vraća se do prve polovine 20. veka, dokle dopire sećanje najstarije generacije u selu. Iza toga se pak otvaraju dimenzije ranijih epoha, pa traganje doseže u najdalje slojeve mita i legende. Pred čitaocem se ređaju različite fascinacije, fleš-bekovi, porodične i mesne istorije, a bliža i dalja prošlost Kalaza sagledana je i u stvarnim i u fantastičnim dimenzijama, predočena, dakle, sredstvima realističkog i dokumentarnog, odnosno nadrealističkog i humorističkog pripovedanja.

Petar Milošević jeste najznačajniji srpski pisac iz takozvane «stare dijaspore», odnosno Srba koji autohtono žive u Mađarskoj. Brojna prozna i kritičko esejistička dela, a pre svega romani «London,Pomaz» i «Mi že sentandrejci», učinilu su ga piscem prepoznatljivog stila na srpskoj književnoj sceni. TINJA KALAZ je savremeni roman u čijem središtu je priča o jednom pozorišnom poduhvatu koji stvara imaginarnu vezu između Kalaza i Vranja, a tokom radnje oživljava se bliža i dalja prošlost autorovog rodnog mesta (Kalaz je srpsko naselje na domaku Sentandreje) u stvarnim i fantastičnim dimenzijama, predočenim sredstvima realističkog i dokumentarnog odnosno nadrealističkog i humorističkog pripovedanja. Autor govori o svom rodnom selu, Kalazu, kraj Sentandreje. Okosnicu čini priča o presađivanju Stankovićeve Koštane u Kalaz, gde živi junakova kuzina koja je u mladosti igrala tu ulogu u jednoj školskoj predstavi. Sada se oživljavaju uspomene i sprema se nova verzija. Junak odlazi u Vranje u potrazi za tragovima prave Koštane, to jest Malike Eminović, po kojoj je Stanković formirao lik svoje drame. U međuvremenu se i u Kalazu odigravaju paralelni događaji, te se ista radnja razvija na četiri nivoa, a oko njih autor razvija panoramu svog rodnog sela, oživljava i izmišlja likove i događaje iz prošlosti Kalaza. Vraća se do prve polovine. veka, dokle dopire sećanje najstarije generacije u selu. Iza toga se pak otvaraju dimenzije ranijih epoha, pa traganje doseže u najdalje slojeve mita i legende. Pored dvosmerne fabule na relaciji Kalaz–Vranje, roman ima i novelističku i dnevničku razinu, pa i nekih žanrovski nedefinisanih fragmenata (čitulje, filmski scenario i slično).

Petar Milošević jeste najznačajniji srpski pisac iz takozvane «stare dijaspore», odnosno Srba koji autohtono žive u Mađarskoj. Brojna prozna i kritičko esejistička dela, a pre svega romani «London,Pomaz» i «Mi že sentandrejci», učinilu su ga piscem prepoznatljivog stila na srpskoj književnoj sceni. Roman TINJA KALAZ spada u ona dela koje poslednjih godina stižu iz srpske dijaspore, bogateći naše, kako leksičke, tako i spoznajno-doživljajne mogućnosti, s obzirom da ovdašnji čitalac, kroz ovaj roman, na određen način, interiorizuje perspektivu koju mu nudi relevantan književni tekst čija je tačka posmatranja fenomena i događanja, u svom najpredmetnijem smislu, izmeštena van matice zemlje. Pripovedač pripada našem jeziku, a istovremeno, autentično nas posmatra sa strane, takoreći spolja. Dakle, brojni su književni kvaliteti koji preporučuju ovu knjigu da se nađe pred našim čitaocima.